Μιλάμε για τροφική αλλεργία, όταν υπάρχει μια ανεπιθύμητη αντίδραση του οργανισμού σε κάποια τροφή. Η αντίδραση αυτή άλλοτε επηρεάζεται από το ανοσοποιητικό σύστημα και άλλοτε όχι. Μπορεί να οφείλεται σε πρωτείνη, σε άμυλο, ή σε άλλο συστατικό τροφής, ή ακόμη σε ουσίες των τροφών που δρούνε σαν τοξίνες (χρωστικές, συντηρητικά, κ.λ.π.)
Οι ιατροί και οι θεραπευτές εκείνοι που ασχολούνται συστηματικά με τη διατροφή, αναγνωρίζουν τυπικά 2 βασικούς τύπους τροφικών δυσανεξιών: τις κυκλικές και τις καθορισμένες.
Οι κυκλικές δυσανεξίες αναπτύσσονται σταδιακά μετά από επαναλαμβανόμενη κατανάλωση κάποιας τροφής. Αν η αλλεργιογόνος τροφή αποφεύγεται για μια χρονική περίοδο, τυπικά περισσότερο από 4 μήνες, τότε η τροφική αλλεργία υποχωρεί και το άτομο μπορεί να αρχίσει να καταναλώνει ξανά την «ένοχη» τροφή, σε αραιά χρονικά διαστήματα. Σε αυτή τη κατηγορία ανήκουν το 80-90% των τροφικών αλλεργιών.
Οι καθορισμένες αλλεργίες εκδηλώνονται κάθε φορά που το ‘ατομο έρθει σε επαφή με την υπεύθυνη τροφή ανεξάρτητα από το χρονικό διάστημα που έχει μεσολαβήσει ανάμεσα στα επεισόδια της κατανάλωσης.
Η αναγνώριση της τροφικής αλλεργίας καταγράφηκε για πρώτη φορά από τον Ιπποκράτη τον Κώο, που παρατήρησε ‘ότι το γάλα μπορούσε να προκαλέσει γαστρικό ερεθισμό και δερματική κνίδωση.
Οι τροφικές δυσανεξίες εμπλέκονται σε ένα ευρύ φάσμα διαταραχών, επηρεάζοντας πρακτικά κάθε μέρος του σώματος- από ήπια συμπτώματα δυσφορίαςόπως η δυσπεψία και η γαστρίτιδα, μέχρι σοβαρά νοσήματα όπως η κοιλιοκάκη, χρόνιες λοιμώξεις, αρθριτικές διαταραχές, φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου κ.ά.
Οι τροφικές δυσανεξίες έχουν επίσης συσχετιστεί με πολυάριθμες διαταραχές του νευρικού συστήματος, όπως κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές και σύνδρομο χρόνιας κόπωσης.
Τα συγκεκριμένα συμπτώματα που παράγονται κατά τη διάρκεια μιάς αλλεργικής αντίδρασης σε τροφή, εξαρτώνται από τη κύρια θέση διέγερσης της αντίδρασης του ανοσοποιητικού συστήματος, από το τύπο των ουσιών που διαμεσολαβούν στη διαδικασία της φλεγμονής και στην ευαισθησία των ιστών στους ειδικούς αυτούς μεσολαβητές.
- Γαστρεντερικό: άφθες στόματος, κοιλιοκάκη, χρόνια διάρροια, έλκος 12/λου, γαστρίτιδα, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, σύνδρομο δυσαπορρόφησης, φλεγμονώδης νόσος του εντέρου.
- Ουροποιογεννητικό: βραδυνή ενούρηση, χρόνια κυστίτιδα.
- Ανοσοποιητικό: χρόνιες λοιμώξεις που υποτροπιάζουν, συχνές ωτίτιδες.
- Νοητικό/συγκινησιακό: άγχος, κατάθλιψη, σύνδρομο υπερκινητικότητας, δυσκολία συγκέντρωσης, αϋπνίες, ευερεθιστότητα, διανοητική σύγχιση, διαταραχές προσωπικότητας μέχρι επιληπτικές κρίσεις.
- Αναπνευστικό: άσθμα, χρόνια βρογχίτιδα, κρίσεις βρογχόσπασμου.
- Μυοσκελετικό: αρθρίτιδα, πόνος στις αρθρώσεις, πόνος κατά μήκος της σπονδυλικής στήλης
- Δέρμα: ακμή, έκζεμα, κνίδωση, απροσδιόριστος κνησμός, ποικιλία δερματικών εξανθημάτων
- Διάφορα: καρδιακές αρρυθμίες, οιδήματα μαλακών μορίων, απροσδιόριστη κόπωση, πονοκέφαλος, ημικρανία, χρόνια υποτροπιάζουσα ιγμορίτιδα, φαγούρες στο πρόσωπο, αυτιά και μύτη, φάρυγγα, επεισόδια υπογλυκαιμίας κ.ά.
Ο αριθμός των ατόμων που εμφανίζουν τροφικές αλλεργίες, έχει δραματικά αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Υπολογίζεται ότι ένα ποσοστό 10-15% του πληθυσμού στις Η.Π.Α. θα εμφανίσουν κάποια τροφική δυσανεξία κάποια στιγμή στη ζωή τους. Τροφικές αλλεργίες μαζί με άλλες ανεπιθύμητες αντιδράσεις σε τροφές, αναφέρονται σε ποσοστό περίπου 25% σε μικρά παιδιά.
Τα πρωταρχικά αίτια αποδίδονται
- στη συστηματική κατανάλωση περιορισμένου αριθμού τροφών.
- στις μεγάλες ποσότητες συντηρητικών, σταθεροποιητών, τεχνητών χρωστικών και αρωματικών ουσιών που πλέον προστίθενται στι τροφές που καταναλώνουμε.
Άλλα πιθανά αίτια είναι η πρώϊμη έναρξη στερεών τροφών στα βρέφη, ο περιορισμός του μητρικού θηλασμού, ο γενετικός χειρισμός των φυτών, με βιοτεχνολογικές μεθόδους, που καταλήγουν σε δημιουργία προϊόντων με αλλεργιογόνες ιδιότητες, χρόνιες διαταραχές στη πέψη λόγω υποχλωρυδρίας κ.ά.
Έχει τεκμηριωθεί με μελέτες ότι η τροφική δυσανεξία κληρονομείται. Όταν και οι δύο γονείς έχουν τέτοια αλλεργία, τότε η πιθανότητα να αποκτήσουν και τα παιδιά τους είναι 67%, ενώ αν μόνο ο ένας από τους γονείς υποφέρει, τότε η πιθανότητα πέφτει στο 33%.
Φαίνεται ότι υπάρχει μια ιδιοσυγκρασιακή κατάσταση στα άτομα που εμφανίζουν τροφικές αλλεργίες. Αυτό μεταξύ άλλων εκφράζεται σε ανωμαλία τόσο του τύπου, όσο και του αριθμού σε μια ειδική κατηγορία των λευκών αιμοσφαιρίων του αίματος, που ονομάζονται Τα λεμφοκύτταρα.
Σε χρονικές περιόδους έντονου σωματικού ή ψυχικού στρές, αυτές οι αλλεργίες τείνουν να αναπτύσσονται ή να επιδεινώνονται. Αυτό πιθανότατα οφείλεται σε ελάττωση της ανοσοσφαιρίνης IGA λόγω ακριβώς του στρές. Η ανοσοσφαιρίνη αυτή παίζει σπουδαιότατο ρόλο στη προστασία του γαστρεντερικού βλεννογόνου- όπου παράγεται τοπικά – από είσοδο ξένων ουσιών στον οργανισμό.